Symposium Utrecht 14 november
NVBM Najaarssymposium 2014: Klimaatkennis anno nu – focus op de Arctic
Het jaarlijkse NVBM najaarssymposium met ditmaal als onderwerp ‘Klimaatkennis anno nu – focus op de Arctic’ vond plaats op 14 november 2014 in de universiteitsbibliotheek van de Universiteit Utrecht. De diversiteit aan sprekers zorgde voor een afwisselend programma rondom dit thema, hetgeen leidde tot een goede opkomst (ongeveer 70 mensen). Het publiek bestond uit een mengeling van WUR en UU studenten, professionals van verschillende instituten en universiteiten en, natuurlijk, pensionarissen die traditioneel in grote getalen aanwezig zijn bij NVBM activiteiten.
De eerste spreker was Leo Meyer van het IPCC (hij houdt kantoor bij het Planbureau voor de Leefomgebing). Als klimaatonderzoeker schreef hij mee aan het IPCC synthese rapport van de 5e Assessment cyclus. In zijn presentatie gaf hij een overzicht van de belangrijkste conclusies en inzichten uit de IPCC AR5 rapporten van de werkgroepen I, II en III. Ondanks de beperkte tijd kwamen de meeste bevindingen op het gebied van de waarnemingen, toekomstscenario’s, mogelijke adaptatiemaatregelen, mitigatiestrategieën en 2 ºC doelstelling voorbij. Maar ook kwam de politieke koehandel ter sprake, want bij het opstellen van de samenvatting voor beleidsmakers blijkt het lastig politiek neutraal te zijn, vooral als bepaalde landen een duidelijke politieke agenda hebben.
Daarna kwam Richard Bintanja (KNMI) aan het woord. Hij doet onderzoek naar (toekomstige) klimaatveranderingen in het noordpoolgebied – opwarming maar ook meer sneeuw. Naast een relatieve grote opwarming laten de klimaatmodellen ook een sterke toename in de neerslag zien, en deze was tot op heden niet goed begrepen. Veranderingen in het Arctische zeeijs, of beter gezegd, het ijsvrij zijn van de Arctische Oceaan, zullen hierbij een belangrijke rol spelen, zo blijkt uit zijn onderzoek. De gevolgen van het frequent ijsvrij worden van de Arctische Oceaan heeft mogelijk grote gevolgen voor het klimaat buiten de Arctic, maar deprecieze reikwijdte hiervan zal in vervolgonderzoek aan de orde komen.
In de presentatie van Roderik van de Wal van het IMAU kwam het onderzoek dat het IMAU al meer dan 20 jaar doet aan de Groenlandse ijskap ter sprake. De ijskap is onderhevig aan continue verandering, betoogde hij, waar het klimaat en de ijsdynamica een complex geheel vormen. Roderik besprak verder de bijdrage van de afsmelting van de Groenlandse ijskap tot de stijging van het zeeniveau. Met name het transport van smeltwater door poreuze delen van de ijskap en onder de ijskap zorgen voor extra dynamiek. Dit proces is ingebouwd in een regionaal klimaatmodel en wordt gevalideerd met langjarige IMAU-waarnemingen aan het zogenaamde K-transect dat IMAU op Groenland onderhoudt.
Na een enerverende lunchpauze met heerlijke broodjes was het woord aan Célia Sapart (Université Libre de Bruxelles/IMAU). Zij onderzoekt de uitstoot van methaan door de Arctische oceaan en probeert daarbij de belangrijkste bronnen te identificeren. Door middel van isotopenonderzoek is het mogelijk onderscheid te maken tussen methaan geproduceerd door verschillende mariene bronnen, zoals permafrost en bacteriën in de oceaan, en thermogene bronnen. Het werd duidelijk dat veldwerk essentieel is voor dit type onderzoek. Daarom liet Célia een uitgebreide fotoshow zien met levendige impressies over het dagelijkse leven en harde werken van een wetenschapper op een ijsbreker.
Aansluitend gaf Martine van den Heuvel-Greve een kijkje in de Arctische keuken van het onderzoeksinstituut IMARES (onderdeel van Wageningen UR). Arctische ecosystemen staan onder grote druk doordat er veel belangen spelen maar ook veel veranderingen plaatsvinden, bijv. klimaatverandering en, deels daarmee samenhangend, de ontwikkeling van toerisme. Duurzaam gebruik valt of staat met het vergaren van kennis over de ecosystemen inclusief de invloed van de mens. Na een korte introductie van Martine over de rol van IMARES, liet ze een boeiende film zien (http://www.youtube.com/watch?v=EHsi0IyNv-Q), waarin het veldwerkonderzoek van IMARES in Ny-Ålesund aan Arctische ecosystemen mooi in beeld werd gebracht.
Tot slot nam Robert Blaauw namens Shell het woord. Al snel werd duidelijk dat Shell als een grote, zo niet de grootste, speler op de internationale olie- en gaswinning, een enorm belang heeft bij exploitatie van het Arctisch gebied. Shell ontplooit daarom een grote verscheidenheid aan activiteiten in het noordpoolgebied, zowel offshore als on-shore, in Alaska, Siberië en Scandinavië. Er staan dus grote economische belangen op het spel, maar toch hecht Shell naar eigen zeggen ook waarde aan veiligheid, betrokkenheid van de bewoners en de juistheid van gegevens. Onderzoek naar variabiliteit van het Arctisch weer en klimaat blijkt van essentieel belang te zijn voor het slagen van grote operaties, omdat bijvoorbeeld het ijsvrij zijn van de Arctische oceaan belangrijk is voor booroperaties midden op zee.
Tot slot werden alle sprekers, en natuurlijk de Universiteit Utrecht, door de voorzitter van de NVBM Albert klein Tank, bedankt voor hun medewerking aan dit symposium. Tijdens de koffie-, lunch-, thee- en borrelpauzes bleek dat een dergelijke NVBM-dag een uitstekende netwerkmogelijkheid is: ontmoetingen met oude bekenden alsook met nieuwe contacten verliepen vol enthousiasme. We hopen volgend jaar weer op een interessant en levendig najaarssymposium!
